Kalendarium: 12 stycznia 1929 r. urodził się Janusz Szpotański, poeta, satyryk, autor prześmiewczych poematów i pamfletów, szachista

Janusz Szpotański, pseud. Władysław Gnomacki, Aleksander Oniegow (ur. 12 stycznia 1929 w Warszawie, zm. 13 października 2001 w Warszawie) – polski poeta, satyryk, krytyk i teoretyk literatury, tłumacz, szachista z tytułem mistrza krajowego, trzykrotny mistrz Warszawy, drużynowy mistrz Polski z 1959 roku. Komandor Orderu Odrodzenia Polski. – informuje początek biogramu pisarza na Wikipedii.

Janusz Szpotański   /  Foto: PAP/Janusz Mazur

Był autorem prześmiewczych poematów komicznych, w których z wdziękiem szydził z rządzących w PRL prominentnych działaczy PZPR, przez przyjaciół nazywany Szpotem (niem. Spott – 'szyderstwo, kpina’).

W 1951 został wyrzucony z powodów politycznych ze studiów na Uniwersytecie Warszawskim. W 1964 napisał sztukę Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta – utwór będący pamfletem przeciwko rządom Władysława Gomułki, którego nazwał w tym utworze gnomem, a także satyrą na ówczesne postawy inteligencji. W styczniu 1967 został aresztowany i w 1968 skazany na trzy lata więzienia „za rozpowszechnianie informacji szkodliwych dla interesów państwa”. W czasie wydarzeń marca 1968 stał się ulubionym celem niewybrednych ataków I sekretarza KC PZPR W. Gomułki… – cały biogram na Wikipedii po kliknięciu na link

Janusz Szpotański miał niezwykły intelekt i odwagę. Komunistycznej władzy odpowiedzialnej za degradację polskiej rzeczywistości rzucił w twarz to, co się jej należało – wyzwisko. Uczynił to w dodatku w sposób wyrafinowany. Jego satyra jest najwyższej próby. Nawiązuje do najlepszych wzorów literackich: do poematów heroikomicznych Krasickiego, do do pisanych z pasją strof Mickiewicza o Rosji, do wirtuozerskich, ekwilibrystycznych kpin Tuwima.
Od Janusza Szpotańskiego wciąż można się wiele nauczyć: przenikiliwości spojrzenia i kunsztu słowa, dalekowzroczności w myśleniu politycznym i historycznym oraz poczucia humoru i dowcipu – kreśli postać niepokornego pisarza jego kolega po piórze, tłumacz, krytyk, reżyser teatralny Antoni Libera na stronie PolskieRadio.pl 

– Gomułka nazwał mnie w swoim słynnym przemówieniu w marcu 1968 roku człowiekiem o mentalności alfonsa, ziejącym sadystycznym jadem na partię i rząd – mówił Janusz Szpotański w wywiadzie dla radia BBC, przypomina przy okazji rocznicy urodzin Polskie Radio 24

Bezlitośnie wyszydzał rządzące Polską Ludową partyjne koterie, ironicznie komentował poczynania przyjaciół z opozycji. Jego opera „Cisi i Gęgacze, czyli bal u Prezydenta” – błyskotliwa szopka polityczna przeciw rządom Gomułki – zaprowadziła Szpotańskiego za kraty z 3-letnim wyrokiem ”za rozpowszechnianie informacji szkodliwych dla interesów państwa”.

Tablica pamiątkowa na kamienicy, w których mieszkł fizyk Zygmunt Chyliński przy ul. Poselskiej w Krakowie / fot. Miezian; Wikipedia

– Wszystko zaczęło się od zwykłego żartu – wspominał Szpotański w rozmowie z Krzysztofem Doroszem z Sekcji Polskiej BBC w lutym 1987 roku. – Ja kiedyś napisałem kilka wierszy satyryczno-politycznych, które odczytałem w gronie moich przyjaciół. A im się to tak spodobało, że zaczęli mnie namawiać, bym, podobnie jak Bogusławski, stworzył operę. I napisałem. „Cisi” – tak nazwałem funkcjonariuszy tajnej policji, a „gęgaczami” byli ludzie opozycji.

      <<<  Zajrzyj na strony serwisu internetowego „szpot.polskieradio.pl” >>>

Wyrok za satyrę

Janusz Szpotański opowiadał w wywiadzie o wściekłości, jaką napisany przez niego pamflet wzbudził u I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki. Mówił o występach w prywatnych mieszkaniach. – Wykonawstwo było jednoosobowe – wspominał. – Ja starałem się śpiewać te arie, te kuplety, które były w operze. Gomułka występował w niej pod pseudonimem „gnom”.

Autorowi „Cichych i Gęgaczy” postawiono zarzut rozpowszechniania fałszywych wiadomości. To przestępstwo zagrożone było wówczas karą od 3 do 15 lat więzienia. Szpotański, podobnie jak inni oskarżeni z tego paragrafu, otrzymał wyrok…– cały artykuł i audio na źródłowejstronie  PolskieRadio24.pl – po kliknięciu na link

◙ Podobne informacje:

• infobusko.pl [12.01.2020]: – Kalendarium: 12 stycznia 1993 r. zmarł Józef Czapski, malarz, pisarz i publicysta emigracyjny, świadek Katynia
• infobusko.pl [30.10.2019]: – Kalendarium: 29 października 1924 r. urodził się Zbigniew Herbert, jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku
• infobusko.pl [10.12.2019]: – Kalendarium: 5 grudnia 1925 zmarł Władysław Reymont – jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy w dziejach literatury polskiej, laureat Nagrody Nobla