Kalendarium: 27 listopada 1875 urodził się Władysław Orkan – pisarz, poeta, reportażysta i dramatopisarz tworzący w okresie Młodej Polski. Zasłynął opisami gorczańskich krajobrazów i góralskiej rzeczywistości przełomu wieków.

Ubogi chłop, który został literatem

Franciszek Ksawery Smaciarz vel Szmaciarz♂ – bo tak brzmiało prawdziwe nazwisko pisarza – przyszedł na świat 27 listopada 1875 roku we wsi Poręba Wielka, położonej na terenie malowniczych Gorców, czyli pasma górskiego leżącego w Beskidach Zachodnich. Pochodził z ubogiej chłopskiej rodziny – jego ojciec był drwalem, a matka zajmowała się gospodarstwem domowym i trójką dzieci. Do obowiązków młodego Franciszka należało między innymi wypasanie bydła należącego do krewnych matki – prawdopodobnie to właśnie wtedy zaczął poznawać okoliczne krajobrazy, które przez całe życie były mu tak bliskie.

♦ Wikipedia: – Władysław Orkan♂, właśc. Franciszek Ksawery Smaciarz (Szmaciarz) od 1898 Franciszek Ksawery Smreczyński (ur. 27 listopada 1875 w Porębie Wielkiej, zm. 14 maja 1930 w Krakowie) – pisarz tworzący w okresie Młodej Polski, chociaż do nurtu modernistycznego ani on sam, ani współcześni go nie zaliczali, oficer Legionów Polskich i Wojska Polskiego…♂

Pierwsze wiersze zaczął tworzyć już jako młody chłopak, jeszcze podczas nauki w szkole elementarnej znajdującej się w pobliskiej wsi Szczyrzyce. Po jej ukończeniu wyjechał do Krakowa, gdzie zaczął uczęszczać do tamtejszego Gimnazjum św. Jacka. O to, aby uzyskał gruntowne wykształcenie żywo zabiegała jego matka. Kobieta raz w miesiącu pokonywała na piechotę blisko siedemdziesiąt kilometrów dzielących wieś od Krakowa. Utrzymanie syna w wielkim mieście było kosztowne, a rodzina nie należała do zamożnych, więc matka przynosiła mu z domu różne produkty żywnościowe.

– Nosiła mu takie placki cienkie „z blachy”. Chodziła pieszo, a nocowała po jakiś szopach. Fajna z niej była kobiecina, ale i on był fajny chłopak – opowiadała w 1983 roku na antenie Polskiego Radia Zofia Rapciak, jedna z mieszkanek Poręby Wielkiej, która dobrze znała bliskich Orkana.

Początki działalności artystycznej
Bardziej niż nauką młody Orkan interesował się jednak polityką i literaturą. Dużo czytał, udzielał się w licznych szkolnych kółkach zainteresowań, a także w tajnych organizacjach niepodległościowych. Prawdopodobnie to podczas pobytu w Krakowie przyjął pseudonim artystyczny „Władysław Orkan”, kojarzący się z szalejącym wiatrem. Miał on odzwierciedlać silny i buntowniczy charakter artysty. Ostateczne – z powodu złych wyników w nauce – chłopak nie został dopuszczony do matury.

Poświęcił się pracy twórczej, która zaowocowała wydaniem w 1896 roku w Krakowie tomiku wierszy „Nad grobem matki”, a dwa lata później „Noweli” w Warszawie. Drugie z wymienionych dzieł było opatrzone wstępem autorstwa Kazimierza Przerwy-Tetmajera’. Słynny poeta przyznał w swoim tekście, że chociaż Orkan stawia dopiero pierwsze kroki na swojej drodze literackiej, już widać, że…- cały artykuł i audycje na źródłowej stronie PolskieRadio24.pl♂