I ❤ BZ: 8 grudnia, Święto w najstarszej buskiej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

8 XII, w drugim tygodniu Adwentu, w kościele katolickim obchodzone jest  jedno z dwóch największych świąt maryjnych w roku; do niedawna noszące tradycyjną nazwę „Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny”. Tego dnia uroczystość odpustową obchodzić również będzie najstarsza buska parafia pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP’.

Kościół NPNMP i zabudowania poklasztorne norbertanek w Busku-Zdroju, 3.04.2009 r. / fot. Jarosław Kruk ; Wikipedia

Portal Diecezji kieleckiej przedstawia rys historyczny parafii NPNMP’ :

Powstanie parafii’ i kościoła’ w Busku wiąże się z fundacją klasztoru norbertanów i norbertanek we wczesnym Średniowieczu. Przez długie lata klasztor był silnym ośrodkiem religijnym i kulturalnym, oddziałującym na życie mieszkańców i rozwój Buska. W latach 1179–1190 bp płocki Wit z pobliskiego Chotla Czerwonego sprowadził do Buska norbertanów. Jego brat rycerz Dersław ufundował dla nowego zakonu w Busku klasztor i Kościół. Dzięki dziesięcinom z okolicznych wiosek, nadanym przez bp. krakowskiego Mateusza, i dzięki posiadłościom ziemskim ofiarowanym przez rycerza Dersława i bp. Gedko klasztor i parafia mogły spokojnie się rozwijać. Zapobiegliwy Dersław w testamencie zapisał cały swój majątek zakonowi, a swą żonę zobowiązał, by po jego Śmierci wstąpiła do klasztoru. Dzielny i pobożny rycerz zginął w walce z Tatarami w 1241 r.

Przywilej dla klasztoru w 1252 r. potwierdził książę Bolesław Wstydliwy. W poczet miast lokowanych na prawie magdeburskim osada Buska została przyjęta w 1287 r. z nadania księcia Leszka Czarnego. Prawa miasta potwierdził później Kazimierz Wielki. Kościół i klasztor zostały znacznie zniszczone w 1306 r. i w 1474 r. Prawdziwym ciosem dla Świątyni był pożar w 1592 r.
Z fundacji bp. Jerzego Radziwiłła na zrębach spalonego gotyckiego kościoła wzniesiono z rozmachem i kunsztem nowy – w stylu barokowym. Norbertanki nie szczędziły funduszy na upiększanie Świątyni. W 1621 r. ksieni Chomentowska ufundowała sklepienie, a na początku XIX w. ksieni Konstancja Kochanowska rozbudowała Kościół, nadając fasadzie barokowo-klasycystyczny rys.

○ Scena Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na sklepieniu kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Busku-Zdroju♂ / fot. Jarosław Kruk

Kościół i klasztor spłonęły ponownie w 1820 r. Po pożarze norbertanki przeniosły się do Pińczowa, a potem osiadły w Imbramowicach. Świątynię odbudowano w 1871 r., dokonując zmian. Ołtarz główny przeniesiono na zachodnią stronę, a na wschodniej Ścianie umieszczono chór.
W ołtarzu głównym – dwa obrazy MB Niepokalanie Poczętej w otoczeniu aniołów, jeden z nich z XVIII w., prawdopodobnie autorstwa Franciszka Smuglewicza. W ołtarzu bocznym po prawej stronie – obraz Świętej Rodziny. Ks. prob. Antoni Otrembski w renesansowej kaplicy Św. Anny umieścił obraz MB Częstochowskiej. Jest on otaczany dużą czcią przez parafian, zdobią go liczne wota. Sklepienie zdobi polichromia ze scenami z Pisma Świętego.

Przy okazji nadchodzącego święta bardzo interesujący i szczegółowy opis barokowo-klasycystycznego ołtarza ponorbertańskiej świątyni na swojej fb’stronie zamieścił pan Franciszek Rusak.

Liturgia Mszy Świętej w buskim kościele NPNMP , odprawiana przez biskupa ordynariusza kieleckiego ks. prof. Kazimierza Ryczana 22 grudnia 2007 r. / fot. Jarosław Kruk; Wikipedia

Busko przed odpustem 8 grudnia.

Ołtarz Niepokalanej

Podstawową i najważniejszą częścią wystroju wnętrza każdego kościoła katolickiego jest wielki ołtarz, który kryje relikwie i przeistoczone Ciało Pańskie, oraz jest miejscem odprawiania liturgii eucharystycznej.
W najstarszym buskim kościele, zrazu klasztornym a od początku XIX wieku parafialnym, wielki ołtarz jest monumentalną, bardzo ozdobną kompozycją rzeźbiarsko-architektoniczną, wykonaną w stylu barokowo-klasycystycznym, poświęcona przede wszystkim głównej patronce kościoła, czyli Niepokalanie Poczętej Najświętszej Marii Pannie.
Kompozycyjnie ołtarz w poziomie dzieli się wyraźnie na trzy kondygnacje a w pionie zaś jest idealnie symetryczny do osi przebiegającej dokładnie przez sam środek.
Jego podstawowymi częściami jest skrzyniowa mensa pełniąca rolę Stołu Pańskiego oraz nadstawa będąca sięgającym posadzki retabulum. Mensa skrzyniowa, ograniczona po bokach ozdobnymi pilastrami, posiada na czołowej ścianie złociste pannou, przedstawiające dwóch klęczących aniołów adorujących promienistą Hostię z monogramem IHS (Iesus Hominum Salwator – Jezus Zbawiciel ludzi). Skrzynia ołtarzowa nakryta jest marmurową płytą z wydrążonym na środku sepulkrum, czyli schowkiem na relikwie święte. Retabulum jest znacznie szersze od mensy i stanowi konstrukcyjnie samodzielny układ architektoniczno-rzeźbiarski. Całość oparta jest na czterech czworobocznych filarach, które mają budowę dwuczłonową tzn. składającą się z dwóch prostopadłościanów(dolny szerszy i górny węższy), oddzielone od siebie ozdobnymi gzymsami działowymi. Czworoboczne filary ozdobione są u dołu rombami z rozetami a u góry – główkami. Pomiędzy bocznymi filarami a bokami mensy wykrojone są dwa półkoliste otwory wejściowe, tworzące obejście wokół ołtarza. Filary są zwieńczone abakusami, na których spoczywają cztery złociste kolumny dzielące nadstawę na trzy pola: dwa boczne węższe i środkowe – szersze. Kolumny porządku korynckiego do 1/3 wysokości pokryte są groteskowym ornamentem, pozostała zaś części – aż do głowic – są kandelowane. Zewnętrzne kolumny na całej długości żłobkowanej posiadają z boków ażurowy ornament akantowy z wyraźnie wychylającymi się postaciami putt. Węższe pola międzykolumnowe wypełniają nisze, w których umieszczone są pełnowymiarowe figury patronów Polski: po prawej św. Stanisław a po lewej św. Wojciech. Dekoracyjne wnęki, zamknięte półkoliście, ujęte są w ozdobne pilastry. Wnętrza nisz bocznych ozdobione są grisaillowymi malowidłami akantowymi na ciemnomalinowym tle. Powyżej nisz znajdują się dwie płyciny z podwójnymi, skrzydlatymi główkami. Pomiędzy wewnętrznymi kolumnami znajduje się najszersze pole, które… – cały opis na źródłowej fb’stronie Franciszka Rusaka – po kliknięciu na link 

4  deon.pl: – Niepokalane Poczęcie – dla wątpiących

○ zdjęcie tytułowe: Kościół NPNMP w Busku-Zdroju, 14.04.20017 r. / fot. Jarosław Kruk; Wikipedia

○ Mówi się, że pod latarnią najciemniej – i coś w tym jest. W sobotę, 29 maja 2021 dokonałem odkrycia, które wg mnie stawia kropkę nad „i” w kwestii pochodzenia herbu słonecznego miasta sióstr norbertanek♂ ( I  BZ: Herb Buska – słońce? monstrancja? czy po prostu słoneczna monstrancja♂). Tysiące razy patrzyłem w kierunku głównego ołtarza kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny♂, robiłem setki zdjęć, ale dopiero 29 maja, w trakcie Mszy Świętej, dostrzegłem widniejący od setek lat w jego centralnym punkcie, tabernakulum, złoty gwiaździsty ornament, który w mojej ocenie był/jest pierwowzorem herbu Buska-Zdroju. / fot. Jarosław Kruk

1/ Złoty ornament tabernakulum głównego ołtarza kościoła Niepokalanego poczęcia Najświętszej Maryi Panny♂ w Busku-Zdroju. / fot. Jarosław Kruk; infobusko.pl  2/ autor: Łukasz Kocjan/ Wikipedia / Licencjonowanie : Grafika ta jest wzorowana na herbie miasta Busko-Zdrój będącym na podstawie polskiego prawa w domenie publicznej. Ta wersja herbu (będąca moją interpretacją) jest dostępna na licencji GFDL

Kilka lat temu władze Buska-Zdroju zamierzały obrać za patrona miasta św. Norberta. Działania były już dość zaawansowane. Sam byłem uczestnikiem „poselstwa”, które w ramach przygotowań udało się 6 czerwca 2013 r, , do klasztoru w Imbramowicach . Pamiątką spotkania z przemiłymi i gościnnymi siostrami jest m.in. to zdjęcie na Wikipedii:

fot. Jarosław Kruk/ Wikipedia

W 2013 r. włodarze wycofali się z pomysłu ustanowienia jako patrona ś. Norberta. Słyszałem, że zaważył pogląd, że założyciel zakonu był Niemcem i działał na szkodę Polski. Hmm… W dzisiejszych czasach, gdy jesteśmy z Niemcami w UE a wokół głoszone są hasła miłości bliźniego taki powód chyba nie przystoi. Inna rzecz, że czytałem/słyszałem , iż poczucie odrębności narodowej na naszych ziemiach zaczęło się krystalizować bodaj w XIX wieku, wcześniej ludzie bardziej zwracali uwagę na wyznawaną wiarę niźli kraj pochodzenia.
Może zatem warto wrócić do pomysłu i oddać świętemu Norbertowi i norbertankom to co im się według mnie należy.

◙ Podobne informacje:

Kalendarium: 8 grudnia: Niepokalane Poczęcie Maryi | I ❤ BZ: Odpust w najstarszej buskiej parafii NPNMP

I ❤ BZ: Obraz-bliźniak ”Jezu Ufam Tobie” w kościele NPNMP – namiastka Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Busku-Zdroju

156. rocznica wybuchu Powstania Styczniowego, 5-ta poświęcenia pamiątkowej tablicy na ścianie kościoła NPNMP w Busku-Zdroju

Parafia NPNMP: Nabożeństwo poświęcone pamięci uczestników Powstania listopadowego z Ziemi buskiej – 30.XI.2019, g.17:00

I ❤ BZ: Herb Buska – słońce? monstrancja? czy po prostu słoneczna monstrancja?

I ❤ Ponidzie: „Habemus matrem”. Watykan zadecydował. Święta Kinga patronką Nowego Korczyna, miasta, w którym w 1479 odbył się hołd pruski