⬛ KTK: Rozstrzelane wesele w Janinie z dnia 19 lipca 1943 🖤 [AKTUALIZACJA]: nowe, nieznane fakty o bestialskiej niemieckiej zbrodni dokonanej w dniu 23.07.1943 r.

Niemal całkowicie zapomnianym wątkiem w historiografii polskiej są aresztowania dokonane przez żandarmerię niemiecką z Buska-Zdroju po zakończeniu wesela Stanisława Grzegorczyka i Marii Treć w lipcu 1943 roku. – informuje 16.01.2025 st. inspektor Biura Badań Historycznych IPN, dr Karolina Trzeskowska-Kubasik

○ Egzekucja zbiorowa na 50 polskich cywilach wykonana przez Niemców w Bochn 18 grudnia 1939 r. ♂ | ○ Cmentarz parafialny w Busku-Zdroju: Zbiorowa mogiła ofiar niemieckiej masowej egzekucji wykonanej w dniu 23.07.1943 r.♂

Przyjęcie weselne Stanisława i Marii odbyło się ono 18 lipca 1943 r. we wsi Janina’ położonej na terenie okupacyjnego powiatu buskiego. Janina była wsią, w której tętniło życie konspiracyjne. Na jej terenie działała Armia Krajowa, Bataliony Chłopskie czy Narodowe Siły Zbrojne.

Stanisław Grzegorczyk miał 25 lat, trudnił się rolnictwem. W 1939 r. odbył zasadniczą służbę wojskową. W czasie okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność Armii Krajowej. Uroczystość zaślubin miała miejsce o godzinie 16:00. Wesele odbywało się w domu pana młodego w Janinie.

Nad ranem 19 lipca 1943 r. żandarmi niemieccy z Buska-Zdroju dokonali aresztowań uczestników wesela, którzy wówczas spali na strychu. Przyczyną obławy było najprawdopodobniej doniesienie jednego z mieszkańców wsi – syna tamtejszego gospodarza, który zarówno w okresie przedwojennym, jak i wojennym pracował w straży fabrycznej w Starachowicach. Swoje częste przyjazdy do Janiny maskował handlem tytoniem. Według relacji Wacława Proksy, funkcjonariusza polskiej policji kryminalnej w Busku-Zdroju, miał on rozpoznać wśród gości weselnych dwóch złodziei, którzy pewnej nocy dokonali rabunku kur w gospodarstwie jego ojca. Według zaś Piotra Pawliny’, dowódcy oddziału partyzanckiego Batalionów Chłopskich, szpicel wskazywał Niemcom osoby działające w podziemiu, załatwiając przy tym osobiste porachunki.

>>> 24.06.1943. Rozstrzelane wesele – zbrodnia w Zbydniowie  <<<
– 24 czerwca 1943 roku Niemcy dokonali bestialskiej zbrodni w dworze Horodyńskich w Zbydniowie’ koło Stalowej Woli. Z zimną krwią, z najniższych pobudek, zamordowanych zostało 19 osób – uczestników odbywającej się tu tego dnia uroczystości ślubnej…. – ○ PodkarpacjaHistoria.pl [24.06.2024 ]♂

Aresztowania odbyły się nad ranem 19 lipca 1943 r. Ogółem zatrzymano wówczas piętnaście osób: pana młodego Stanisława Grzegorczyka, jego brata Zenona, jego stryja Józefa, brata stryjecznego Zygmunta, kierownika poczty Jana Bródkę, Stanisława Jankowskiego, gajowego Macieja Górę, Adelę Łęcką, Wincentego Marcińca, Stanisława Cyrańskiego, Jana Kaweckiego, Józefa Muszyńskiego, Antoniego Trecia, a także muzykantów ze Zbrodzic: Wincentego Marka i Stanisława Marka. Zatrzymanych zaprowadzono pod kościół, gdzie trzymano ich pod strażą.

Część gości weselnych szczęśliwie uniknęła aresztowania. Wśród nich znajdowali się: drużba Grzegorczyka – Jan Socha oraz Zygmunt Łącki, którym udało ukryć się w lesie. Józef Segda ostrzeżony zaś przez Leona Grzegorczyka udał się do wsi Błoniec.

Warto zaznaczyć, że nie były to pierwsze aresztowania we wsi Janina. 12 kwietnia 1943 r. żandarmeria aresztowała Stefana Gracę, Jana Janeczka, Andrzeja Piaseckiego, Jana Połetkę oraz Władysława Wojtachę. Wywieziono ich do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau’.

Aresztowanych gości weselnych wywieziono do stolicy Kreisu’ – Buska-Zdroju. Przetrzymywano ich w największym areszcie w miasteczku – areszcie powiatowym. W drodze do Buska-Zdroju zwolniono gajowego Górę i Adelę Łęcką, zaś muzykantów Stanisława Marka i Wincentego Marka na drugi dzień po przywiezieniu do aresztu. Najprawdopodobniej zwolniono z niego również Wincentego Marcińca.

W środę, 21 lipca 1943 r. aresztowanych zaprowadzono na podwórze aresztu mieszczącego się w willi dr. Byrkowskiego. Pytano się wówczas ich o przebieg wesela. Zwolniono wówczas brata panny młodej – Antoniego Trecia oraz brata pana młodego – Zenona Grzegorczyka. Pozostałych aresztowanych (Jana Bródkę, Stanisława Cyrańskiego, Józefa Grzegorczyka, Stanisława Grzegorczyka, Zygmunta Grzegorczyka, Stanisława Jankowskiego, Jana Kaweckiego, Józefa Muszyńskiego) rozstrzelano 23 lipca 1943 r. na cmentarzu katolickim w Busku-Zdroju.

Egzekucja odbyła się w godzinach okołopołudniowych, najprawdopodobniej o godzinie 11. Skazańców rozstrzelano serią z karabinów maszynowych. Według różnych relacji w egzekucji stracono 17 lub 18 osób. Udało ustalić się personalia 14 osób.

Ofiarami egzekucji byli również Stefan Rejniewicz z Kameduł oraz mieszkańcy wsi Jarząbki: Jan Banasik oraz Michał, Władysław i Julian Wojtaszkowie. Według ustaleń p. Marty Feldo-Stanieczek kolejną ofiarą egzekucji był Tadeusz Hubal-Dobrzański, który w czasie okupacji niemieckiej działał w NSZ. 23 lipca 1943 r. stracono także kobiety, ale ich personaliów nie udało się ustalić.

W listopadzie 1943 r. mieszkańcy Janiny (Jan Socha, Leon Grzegorczyk, Zenon Grzegorczyk, Władysław Sikora, Stanisław Treć) udali się do Buska-Zdroju w celu identyfikacji miejsca kaźni na terenie cmentarza katolickiego. Na masowy grób natknęli się na głębokości 70-80 cm. Znalezione rzeczy przekazali członkom rodzin ofiar.

Na szpiclu wykonano wyrok śmierci. Zabito również jego ojca oraz narzeczoną ze Starachowic, którzy złorzeczyli na całą wieś, wymieniając przy tym nazwiska osób, które według nich działały w podziemiu. Jesienią 1944 r. Janina znalazła się w strefie przyfrontowej. Żandarmi urządzili wielką łapankę, wskutek której zabrano wszystkich mężczyzn zdolnych do pracy. Około sześćdziesiąt osób zabrano do Bosowic, gdzie mieścił się obóz pracy przymusowej. Pozostałych wywieziono na roboty przymusowe do III Rzeszy.

Ofiary egzekucji z 23 lipca 1943 r.:

• Banasik Jan – mieszkaniec Jarząbek, sołtys
• Bródka Jan – mieszkaniec Janiny, urzędnik pocztowy
• Cyrański Stanisław – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Grzegorczyk Józef – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Grzegorczyk Stanisław – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Grzegorczyk Zygmunt – mieszkaniec Wolicy, rolni
• Jankowski Stanisław – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Kawecki Jan – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Muszyński Józef – mieszkaniec Janiny, rolnik
• Rejniewicz Stefan – mieszkaniec Kameduł, robotnik
• Wojtaszek Julian – mieszkaniec Jarząbek
• Wojtaszek Michał – mieszkaniec Jarząbek
• Wojtaszek Władysław – mieszkaniec Jarząbek

(według ustaleń p. Marty Feldo-Stanieczek ofiarą egzekucji był również Tadeusz Hubal-Dobrzański)
○ autor: dr Karolina Trzeskowska-Kubasik’

_____

_____

○ 1.-4.: Busko-Zdrój, Willa „Polonia” dr. Byrkowskiego’, w której podczas II wojny Światowej niemieckie władze okupacyjne zorganizowały w budynku siedzibę Sądu Specjalnego (Sondergerichtu). Obiekt był też miejscem kaźni mieszkańców Kreishauptmannschaft Busko.
○ 5.6.: Cmentarz parafialny w Busku-Zdroju, 18.01.2025: Zbiorowa mogiła ofiar niemieckiej masowej egzekucji wykonanej tu w dniu 23.07.1943 r.

◙ Podobne informacje:

KTK: Rozstrzelane wesele w Janinie, 19 lipca 1943 – nieznane fakty z powiatu buskiego w czasie II wojny światowej

PH: Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu stopnickiego (buskiego)

KTK: Ofiary terroru niemieckiego spoczywające na cmentarzu parafialnym w Busku-Zdroju

KTK: Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau

Kalendarium: 19 lipca 1944 r. Niemcy dokonali dużej zbiorowej egzekucji w Lesie Wełeckim koło Buska-Zdroju. Wśród rozstrzelanych osób byli również członkowie AK i BCH

🇵🇱🖤 77. rocznica egzekucji w Lesie Wełeckim. Prelekcja historyczna i uroczystości upamiętniające jej ofiary. Busko-Zdrój, 16 lipca 2021 [VIDEO]

🇵🇱 HistMag: Karolina Trzeskowska-Kubasik: Moim celem było przywrócenie nazwisk ofiarom terroru niemieckiego i sowieckiego na terenie Kreishauptmannschaft Busko