Kalendarium: 16 sierpnia 1944. „Był to dzień, w którym zginęło dwóch poetów” – w Warszawie pod gruzami polegli Tadeusz Gajcy i Leon Stroiński

Powstanie Warszawskie pochłonęło setki tysięcy ofiar, wśród nich był kwiat polskiej młodzieży, elita intelektualna kraju. Podczas powstańczych walk 16 sierpnia podczas walk na Starym Mieście zginęli dwaj młodzi, dwudziestodwuletni poeci Tadeusz Gajcy ps. Topór i Zdzisław Leon Stroiński ps. Chmura.  – informuje portal PolskieRadio24.pl 

○ 16 sierpnia 1944 r. w powstaniu zginęło dwóch poetów, żołnierzy AK – Tadeusz Gajcy ps. Topór i Zdzisław Leon Stroiński ps. Chmura. Samobieżne działo pancerne StuG III na Starówce, podczas ataku niemieckiej grupy operacyjnej na Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych. / źródło: Wikipedia

Szesnasty dzień powstania, środa. Tego dnia niemieckie wojsko po raz pierwszy ostrzeliwuje Stare Miasto pociskami największego kalibru o średnicy 60 cm. Dom na Starym Mieście, który zajmowali Gajcy ze Stroińskim, przy ul. Przejazd nr 1/3 (dziś ul. gen. Andersa), wyleciał w powietrze. Niemcy podeszli piwnicami i użyli nowego gazu (zwanego tajfunem), który działał jak dynamit.

– Tadeusz Gajcy został wyrzucony na gruzy, matka znalazła go dopiero, jak wróciła do Warszawy w 1945 roku i pochowała na Cmentarzu Wojskowym – mówił Lesław Bartelski. – Stroińskiego odkopano dopiero w styczniu 1947 roku.

○ [link]

Urodził się 8 lutego 1922 w ubogiej warszawskiej robotniczej rodzinie. Maturę zdał już podczas wojny w 1941 roku, a następnie rozpoczął studia polonistyczne na tajnych kompletach na Uniwersytecie Warszawskim. To właśnie podczas studiów poznał Zdzisława Stroińskiego, wówczas studenta prawa, który wprowadził go do konspiracji.

– Był to chłopak wyjątkowego uroku – wspominała Tadeusza Gajcego jego przyjaciółka Zofia Orszulska. – Niezbyt wysoki, świetnie zbudowany, bardzo ruchliwy i nawet wbrew tej swojej twórczości, która sięgała do katastrofizmu, tryskał humorem, wdziękiem.

Podczas II wojny światowej był współtwórcą (a od listopada 1943 roku ostatnim redaktorem) wydawanego w podziemiu miesięcznika literackiego „Sztuka i Naród”. Publikował pod pseudonimami Karol Topornicki, Roman Oścień.

Poezja w cieniu wojny

W 1943 roku w podziemiu na powielaczach wydano tom wierszy Gajcego pt. „Widma”. Nakład był stosunkowo duży, jak na możliwości poligraficzne w czasie wojny – 250 sztuk.

– W tym momencie, kiedy ten tom się ukazał, nastąpiło wydarzenie, które bardzo wpłynęło na postawę i życie Gajcego – podkreślał Lesław Bartelski. – Mianowicie 25 maja, z samego rana, trzech młodych poetów: Zdzisław Stroiński, Wacław Bojarski i właśnie Tadeusz Gajcy poszli złożyć wieniec pod pomnikiem Kopernika.

Taki czyn nie mógł obejść się bez konsekwencji. Stroińskiego i Bojarskiego aresztowano. Okoliczności tych wydarzeń Gajcy relacjonował Zofii Orszulskiej. – Zdzich robił zdjęcia i w tym momencie pokazał się nasz granatowy policjant i zaczął go stamtąd ściągać – opowiadała. – Tadek usłyszał: „Strzlaj!” i strzelił. Wtedy wysypali się żandarmi i chłopcy zaczęli uciekać.

Gajcemu udało się zbiec. Bojarski został postrzelony w… – cały artykuł na źródłowej stronie PolskieRadio24.pl – po kliknięciu na link

○ Wikipedia: – Tadeusz Stefan Gajcy, ps. „Karol Topornicki”, „Roman Oścień”, „Topór” (ur. 8 lutego 1922 w Warszawie, zm. 16 sierpnia 1944 tamże) – polski poeta czasu wojny, żołnierz Armii Krajowej.

○ Wikipedia: – Leon Zdzisław Stroiński, ps. Marek Chmura (ur. 29 listopada 1921 w Warszawie, zm. 16 sierpnia 1944 tamże) – polski poeta pokolenia Kolumbów, żołnierz Armii Krajowej.

○ Powstanie Warszawskie 1944 – specjalny serwis informacyjny Polskiego Radia – [link]