Kalendarium: 14 stycznia 1887 urodził się matematyczny geniusz, wynalazca pierwowzoru tomografu, Hugo Steinhaus

– To był jeden z 10 najwybitniejszych matematyków na świecie, a do tego człowiek renesansowy, o szerokich zainteresowaniach – mówiła w Polskim Radiu Ruta Czaplińska, sekretarka profesora od 1957 do 1972 roku. – informuje Polskie Radio 24

Tablica ku czci Hugo Steinhausa we Wrocławiu, ul. Janiszewskiego 14 A / fot.Bonio; Wikipedia

– Prof. Edward Marczewski, prof. Bronisław Knaster, prof. Władysław Ślebodziński i prof. Hugo Steinhaus – to była wielka czwórka, od której się zaczęła matematyka wrocławska. Dla nas, pierwszych adeptów tych profesorów, każdy z nich był trochę jak Pan Bóg – podziwialiśmy, czciliśmy, szanowaliśmy – mówił prof. Roman Duda, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1995-1999. – Mój pierwszy z nim kontakt to były wykłady. Lubił wykładać, robił to świetnie i można się było od niego dużo nauczyć.

Widział świat w matematycznych wzorach

W 1948 roku na ogólnopolskich zjeździe matematyków wygłosił referat „Drogi matematyki stosowanej”. W tym samym roku we Wrocławiu zaczął prowadzić seminarium poświęcone stosowaniu matematyki do zagadnień z nauk przyrodniczych, medycznych i społecznych. Sposoby wykorzystania matematyki w codzienności stały się jego życiową pasją. W 1953 roku założył we Wrocławiu czasopismo naukowe „Zastosowania Matematyki”.

Interesował się różnymi dziedzinami życia i możliwościami wykorzystania w nich matematyki. Między innymi wymyślił siatkę do pomiarów długości linii krzywych, którą wykorzystano do czytania map. Miał duży wkład w rozwój medycyny, m.in. przyczynił się do skutecznego ustalania ojcostwa (wykorzystując rachunek prawdopodobieństwa). Jego sposoby użycia obliczeń i maszyn matematycznych w diagnozach lekarskich wyprzedziły czasy, w których żył prof. Steinhaus. W roku 1938 wynalazł introwizor – przyrząd do przestrzennej lokalizacji rentgenowskiej niedostępnych przedmiotów, opatentowany w USA, pierwowzór tomografu.

– Matematyka, którą reprezentuje prof. Steinhaus, pozwala głębiej spojrzeć na pewne prawdy, zasady, mechanizmy, które przebiegają w organizmie pacjenta, pozwalają oceniać – do tego służą metody statystyczne – skuteczność terapii i pozwalają stosować elektronikę – wspominał prof. Józef Łukaszewicz, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1981-1982, uczeń i współpracownik prof. Steinhausa.

Dzięki jego pracom udało się zastosować matematykę dodatkowo m.in. w badaniach wydajności pracy, kontroli produkcji artykułów przemysłowych, w badaniach nad właściwym rozmieszczeniem szybów wiertniczych i sposobach automatyzacji pracy oraz przy konstruowaniu mostów wiszących.

Miłość do polszczyzny

Miał wielki poczucie humoru i wielką miłość do polszczyzny. Tępił rusycyzmy, germanizmy i złe akcentowanie wyrazów.

– Bardzo go oburzało, kiedy ktoś mówił „jakby nie było”, bo przecież w polszczyźnie mamy „jakkolwiek” – mówił prof. Roman Duda.

Znany był jego spór z prof. Bronisławem Knasterem w sprawach językowych, w dziedzinie, w której obaj uważali się za ekspertów. Spór, jaki toczyli, dotyczył odmiany nazwiska Knaster.

– Steinhaus domagał się, żeby to nazwisko odmieniać Knaster, Knastra, tak jak się mówi plaster, plastra, natomiast mój mistrz uważał, że powinno się odmieniać Knastera – wspominał prof. Duda.

Bawił się językiem, znaczeniami słów. Te gry słowne były publikowane w „Wiadomościach matematycznych” w rubryce „Słownik racjonalny”. Zebrało się tego tyle, że wydano książkę z aforyzmami profesora. Jego pomysły na zabawę słowami nie kończyły się. W „Słowniku racjonalnym” znajdują się liczne złote myśli i słowne kalambury, np. „Kula u nogi – Ziemia”, „Pensja wykładaczy marksizmu – wieczysta renta od „Kapitału”, a „Wędlina z nielegalnego uboju – boczek”.

Jego „Słownik racjonalny” zafascynował samego… – cały artykuł i audycje na źródłowej stronie PolskieRadio24.pl – po kliknięciu na link

Wikipedia: – Hugo Dyonizy Steinhaus (ur. 14 stycznia 1887 w Jaśle, zm. 25 lutego 1972 we Wrocławiu) – polski matematyk żydowskiego pochodzenia, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza, współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej, współzałożyciel i redaktor czasopisma Studia Mathematica; aforysta. Był autorem wielu prac z zakresu teorii gier, analizy funkcjonalnej, topologii, teorii mnogości, szeregów trygonometrycznych, szeregów ortogonalnych, teorii funkcji rzeczywistych oraz zastosowań i popularyzacji matematyki.
Dalsza część biogramu na stronie Wikipedii – po kliknięciu na link.

4  Politechnika Wrocławska: – Hugo Steinhaus w Galerii Wielkich Wrocławian

◙ Podobne informacje:

Kalendarium: 23 lutego 1855 r. zmarł ” książę matematyków” Carl Friedrich Gauss

Kalendarium: 30 kwietnia 1892 r. urodził się Stefan Banach, genialny polski samouk, Kopernik matematyki

Kalendarium: 30 marca 1910 r. urodził się Józef Marcinkiewicz – genialny polski matematyk, zamordowany w Charkowie w 1940

Kalendarium: 6 listopada 1939 r. Niemcy przeprowadzili Sonderaktion Krakau. Podstępnie zwabili krakowskich uczonych do Collegium Novum UJ, po czym aresztowali ich i wywieźli do obozów koncentracyjnych

Kalendarium: 4 lipca 1941 r. Niemcy rozstrzelali we Lwowie 22 profesorów lwowskich uczelni i członków ich rodzin. Wśród 40 ofiar tej zbrodni był m.in. Tadeusz Boy-Żeleński.

Kalendarium: 21 października 1969 zmarł Wacław Sierpiński, wybitny matematyk, jeden z twórców polskiej szkoły matematycznej. Jeden z najwybitniejszych na świecie badaczy teorii mnogości

Kalendarium: 13 lutego 1980 r. zmarł genialny polski matematyk, Marian Rejewski, godzien dwóch nagród Nobla, z matematyki i tej pokojowej

19 lutego: Dzień Nauki Polskiej