Kalendarium: w nocy z 29 na 30 listopada 1830 wybuchło Powstanie listopadowe. Czy zryw był celowy? – Królestwo Polskie 1815-1830: półniepodległość czy państwo na niby?

W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku grupa młodych wojskowych z tajnego Sprzysiężenia Wysockiego wszczęła bunt w Szkole Podchorążych w warszawskich Łazienkach Królewskich. Po kilku godzinach walki spiskowcy opanowali Warszawę. Tak, 193 lata temu, rozpoczęło się Powstanie Listopadowe.– informuje 29.11.2023 portal PolskieRadio.pl

○ Rycina przedstawiająca atak na Belweder. / Wikimedia Commons / źródło: PolskieRadio.pl♂ | ○ Piotr Wysocki / źródło: Wikipedia♂ | ○ „Polski Prometeusz”, obraz Horace Verneta jako alegoria upadku powstania listopadowego♂

Sprzysiężenie zagrożone dekonspiracją

Spiskowcy mieli plan jedynie na pierwsze kilka godzin powstania. Zakładali bowiem, że bez zastanowienia poprze ich armia Królestwa Polskiego wraz z doświadczonymi dowódcami, którzy staną na czele powstania.

– Ogromnym kłopotem od samego początku był brak dowódcy. Młodzi byli wychowani w  tradycyjnym społeczeństwie, w którym wymagało się, żeby młodzież słuchała starszych. Jeśli powstanie ma być narodowe, to w takim razie dowództwo powinni sprawować ludzie obdarzeni autorytetem – mówił prof. Andrzej Fabianowski w audycji Michała Montowskiego z cyklu „Sezon na Dwójkę”. – Młodym zabrakło odwagi i determinacji, aby wziąć sprawy w swoje ręce.

Jak się miało okazać, wydarzenia nie potoczyły się zgodnie z tymi założeniami. Elity wojskowe i polityczne Królestwa Polskiego sprzeciwiały się powstaniu, ponieważ uważały, że wojna z Rosją jest skazana na klęskę.

Piotr Wysocki, Józef Zaliwski, ani żaden inny przywódca Sprzysiężenia nie mógł jednak już dłużej zwlekać i dopracować plan wybuchu powstania. Doszły ich wieści, że kilka dni wcześniej spisek został zdekonspirowany, a wszyscy członkowie organizacji niebawem zostaną aresztowani. Krążyły także plotki, że polskie wojsko może zostać użyte do stłumienia powstania w Belgii’, co przekreśliłoby szanse na zrealizowanie planu o zbrojnym zrywie.

Zawiódł sygnał do ataku

Data rozpoczęcia powstania została wyznaczona na wieczór 29 listopada 1830 roku. Spiskowcy utworzyli trzy grupy, które równocześnie miały zaatakować Rosjan. Pierwsza znajdowała się w Szkole Podchorążych w Łazienkach Królewskich. Razem z nią współpracowali cywilni konspiratorzy, w znacznej mierze studenci Uniwersytetu Warszawskiego, których celem było wtargnięcie do Belwederu i zamordowanie carskiego brata, wielkiego księcia Konstantego.

W centrum miasta znajdowała się druga grupa, która miała… – cały artykuł na źródłowej stronie PolskieRadio.pl♂

>>>  Czy zryw był celowy? – Królestwo Polskie 1815-1830: półniepodległość czy państwo na niby?  <<<

27 listopada 1815 roku Aleksander I Romanow oktrojował’ konstytucję Królestwa Polskiego. Nad Wisłą dalej sejmikowano. Kraj miał nowoczesną konstytucję, w koszarach stacjonowała polska armia, a urzędy obsadzane były Polakami. Ludność posługiwała się polskimi paszportami i płaciła złotówkami, a za granicą wielu kojarzyło ten kraj z nazwą Polska. – pisze na portalu Histmag.org Bartłomiej Michalczyk

Królestwo Kongresowe 1815-1830 – mapa fizyczna i administracyjna (aut. Mariusz Paździora, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0

Co może wydawać się zaskakujące, powyższe realia charakteryzowały kilkanaście lat powszechnie identyfikowanych jako przynależne do epoki zaborów. Z tego względu okres 1815-1830 stanowi w historii Polski bardzo oryginalny pod względem politycznym epizod. Toczą się spory o to, czym tak naprawdę było istniejące wówczas Królestwo Polskie. Czy pomimo ograniczonej autonomii i braku samodzielnej polityki zagranicznej było to państwo polskie? A może polskość Królestwa była tylko fasadą, za którą kryła się faktyczna dominacja rosyjska? Niektórzy porównują nawet Królestwo Polskie tego okresu i jego relacje ze wschodnim sąsiadem do statusu, jaki miał PRL.

Królestwo określa się nieraz jako liberalny eksperyment cara Aleksandra I, który umożliwiał mu sprawdzenie przydatności określonych idei zachodnich. Po paru latach swobody polskie stopniowo jednak ograniczano. Nie sposób również zaprzeczyć, iż Kongresówka nie była dziełem samych Polaków, a jej kształt i polityczny charakter został w dużej mierze narzucony arbitralnie z zewnątrz. Niemniej jednak, aż do represji po powstaniu listopadowym, Królestwo Polskie posiadało większość najważniejszych atrybutów państwowości i odrębności od Imperium Rosyjskiego oraz kontynuowało część tradycji dawnej Rzeczypospolitej.

>>>  Królestwo Kongresowe – pół-Polska pod carskim berłem  <<<
• PolskieRadio24.pl [20.06.2020]:
(…) Po klęsce powstania Kongresówka została włączona do rosyjskiego imperium, zniesiono konstytucję, zastępując ją Statutem Organicznym i mocno ograniczając autonomię, likwidując Sejm i oddzielną armię. I ta autonomia została ograniczona po upadku kolejnego zrywu niepodległościowego, czyli powstania styczniowego w 1864 roku. W 1867 roku zakazano nauczania języka polskiego i używania go w urzędach…♂

W latach 1818, 1820, 1825 i 1830 zbierał się polski sejm. Obrady parlamentu 1818 roku car-król Aleksander otworzył ubrany w polski mundur galowy z przypiętym na piersi Orderem Orła Białego. Polacy zinterpretowali słowa przemawiającego władcy jako zapowiedź włączenia kilku guberni litewsko-ruskich do Królestwa. Sejm roku 1820 pokazał z kolei swą samodzielność, odrzucając projekty ustaw, które wyszły od króla. Swoją aktywność zaznaczyła wówczas polska opozycja – liberalni „Kaliszanie” z braćmi Niemojowskimi na czele. Od tej pory, aż do 1825 roku, parlament nie był jednak zwoływany (wznowienie obrad wiązało się przede wszystkim z objęciem tronu przez Mikołaja, brata Aleksandra). Ostatni z sejmów tego okresu, obradujący już w czasie powstania listopadowego, zdetronizował cara-króla Mikołaja I z polskiego tronu.

Czyniąc to, organ ten najwidoczniej uznał się za reprezentację narodu polskiego, mającą legitymację do podejmowania tak doniosłych decyzji – określania, kto mógłby – lub nie – pozostawać królem polskim. Świadczyć to może o identyfikowaniu się Polaków w jakiejś mierze z instytucjami Królestwa – sejm, utworzony na mocy konstytucji nadanej przez cara, stał się jednym z organów władz powstańczych, nadto w czasie insurekcji uznano, iż część obowiązującej dotąd ustawy zasadniczej zachowa dalej swoją moc prawną. Są historycy, których zdaniem od tej pory należy mówić już nie o powstaniu, lecz o wojnie dwóch państw europejskich.

Obok funkcjonowania sejmu, istnienie armii było kolejnym przejawem odrębności Królestwa. Naczelnym dowódcą był brat cara – książę Konstanty, jednak armia utrzymała swój narodowy charakter. Oddziały zachowały odrębne od carskich sztandary (z Orłem Białym i inicjałami króla-cara) oraz ordery wojskowe, zaś Polacy wchodzili w skład kadry oficerskiej. Polskość wojska, w tym narodowe barwy munduru i język, gwarantowała konstytucja.

○ Polski Prometeusz. Obraz Horace Verneta jako alegoria upadku powstania listopadowego (domena publiczna) 

Ta konstytucja, obok sejmu i armii, była trzecim najważniejszym atrybutem, mogącym świadczyć o państwowości Królestwa. Jak na ówczesne realia Starego Kontynentu była ona bardzo postępowa, stanowiąc, co charakterystyczne, najbardziej liberalną ustawę zasadniczą spośród obowiązujących w pokongresowej Europie. Wpływ na jej redakcję miał Adam Jerzy Czartoryski. Warto zaznaczyć, że odnosiła się ona tylko do terytorium Królestwa, podczas gdy w Rosji panowało wciąż samodzierżawie carskie. Konstytucja zakładała równość wobec prawa, nietykalność i wolność osobistą oraz wyznania, ochronę prawa własności i wolność druku, a także niezależne sądownictwo. Król miał jednak bardzo silną władzę.

W większości przypadków tylko obywatele Królestwa (w wyniku urodzenia lub naturalizacji) mogli pracować w administracji, a język polski miał status języka urzędowego. Minister skarbu, książę Ksawery Drucki-Lubecki, zdołał zrównoważyć budżet i poprawić stan finansów publicznych, dzięki czemu w 1830 roku skarb wykazać mógł wyraźne rezerwy. Na polu oświaty i rozwoju szkolnictwa wyróżniał się zwłaszcza Stanisław Kostka Potocki, zaś w 1816 roku utworzono Aleksandryjski Uniwersytet Warszawski. Administracyjnie kraj dzielił się na województwa i posiadał granicę celną z Rosją. W innych wymiarach polskość Królestwa podkreślała także własna moneta (złote polskie, trojaki i grosze) i tzw. nowopolski system miar i wag.

Pomimo licznych formalnych przejawów autonomii charakterystycznych dla suwerennego państwa, Królestwo Polskie nie miało… – cały artykuł na źródłowej stronie Histmag.org♂ – po kliknięciu na link

Powstanie listopadowe zakończyło faktyczne funkcjonowanie autonomicznego Królestwa Polskiego.

◙ Podobne informacje:

Jak Powstanie listopadowe grzebiąc Królestwo Polskie uratowało niepodległość Belgii

Kalendarium: 27 lutego 1868 r. zmarł Walerian Łukasiński – „żelazny więzień cara” – patriota, wolnomularz, który w carskim więzieniu spędził 46 lat i tam zmarł

Kalendarium: 22 stycznia 1863 r. wybuchło Powstanie styczniowe

Kalendarium: 30 grudnia 1877 zmarł margrabia Aleksander Wielopolski. XIII Ordynat Pińczowski był zdrajcą czy realistą?

Kalendarium: 1 sierpnia 1944 r. rozpoczęło się Powstanie Warszawskie, największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej przez Niemców Europie | 🖤 Czy wiesz, że : Na buskim cmentarzu spoczywa jeden z małoletnich uczestników PW1944, harcerz Szarych Szeregów, Jerzy Piórkowski ps. „Tryton”?