Kalendarium: 9 marca 1652 po raz pierwszy wykorzystano liberum veto, zrywając obrady Sejmu. Symbol wolności czy anarchii?

– Obce dwory dość prędko zorientowały się, że przy pomocy liberum veto można unieszkodliwić i osłabić Rzeczypospolitą – stwierdził historyk, prof. Józef Gierowski. Liberum veto. Narzędzie w rękach bezmyślnych czy przekupnych? – informuje 09.03.2023 w sekcji Historia portal PolskieRadio.pl

○„Carowie Szujscy na sejmie warszawskim” – reprod. fot. obrazu Tommaso Dolabella, ok. 1640. Obecnie w zbiorach Muzeum Historycznego we LwowieFoto: Wikimedia Commons

Co zrobił Władysław Siciński?

9 marca 1652 po raz pierwszy wykorzystano liberum veto, zrywając obrady Sejmu. Posłem, który jako pierwszy wykorzystał zasadę liberum veto, był Władysław Siciński. Szlachcic z Upity nie pozwolił na kontynuowanie obrad ponad czas, jaki wcześniej zaplanowali na debatę ci, którzy zjechali do Warszawy. Siciński powiedział: „Ja nie pozwalam na prolongatę!” i natychmiast opuścił salę. Istnieje teoria, że zrobił to na polecenie magnata litewskiego, hetmana Janusza Radziwiłła. Skonsternowani posłowie uznali, że w takiej sytuacji dalsze obrady są niemożliwe. Sesja jednak została przedłużona do 11 marca, ale pod warunkiem, że Siciński zjawi się w sali. Ponieważ poseł się nie stawił, marszałek zmuszony był rozwiązać Sejm. W czasie gdy ogłaszano tę decyzję, wojewoda brzesko-kujawski Jakub Szczawiński miał krzyknąć: „Bodajby przepadł!”, na co cała izba senacka odpowiedziała chórem: „Amen”.

Symbol wolności czy anarchii?

Nazwisko Władysława Sicińskiego na wieki  stało się symbolem niechlubnej tradycji wykorzystywania idei wolnościowej ponad miarę.

– Sejmowe obrady dotyczyły wówczas spraw bardzo ważnych, dlatego że to jest okres walki z powstaniem Chmielnickiego – komentował prof. Józef Gierowski. – Chodziło o przygotowanie armii zdolnej do przeciwstawienia się tym oddziałom i zerwanie Sejmu w takim momencie naraziło państwo na niesłychane niebezpieczeństwo. To nie był jedyny wypadek. Bardzo podobnie było u progu najazdu szwedzkiego.

Zdaniem historyków liberum veto dezorganizowało władzę państwową w krytycznych dla Rzeczpospolitej momentach. Zwracała na to uwagę dr Jolanta Choińska-Mika w audycji „Kronika polska”, nadanej w maju 2001 roku.

– Sama idea liberum veto, tj. poselskiej kontradykcji wyrosła najprawdopodobniej z dążenia do poszanowania praw mniejszości – komentowała. – Czyli sama instytucja protestu poselskiego, prawo do niego nie było złe, trzeba tylko inaczej rozpatrywać skutki, jakie taki pojedynczy protest rodził.

Skutki liberum veto

W XVI stuleciu, ale też w pierwszych dekadach wieku XVII uchwały były podejmowane dość zgodnie, na drodze wypracowywania kompromisów. Posłowie często protestowali, ale udawało się podczas debaty znaleźć wspólne rozwiązanie.

Waga pojedynczego protestu wzrosła za czasów… – cały artykuł i audycje tematyczne na źródłowej stronie PolskieRadio.pl♂

◙ Podobne informacje:

Kalendarium: 13 września 1732 Rosja, Austria i Prusy zawarły traktat zwany przymierzem trzech czarnych orłów. Preludium rozbiorów Rzeczypospolitej

Kalendarium: 17 lutego 1772 r. w Petersburgu Rosja i Prusy podpisały układ ustalający warunki I rozbioru Rzeczypospolitej. Deklarację przystąpienia do układu złożyła również Austria. Akt wszedł w życie 5 sierpnia 1772 r.

Kalendarium: 8 sierpnia 1780 odebrał sobie życie Tadeusz Reytan. Znany z obrazu Matejki poseł w 1773 na sesji sejmowej próbował uniemożliwić wyjście sygnatariuszom rozbioru, wołając do nich: „Chyba po moim trupie!”

Kalendarium: 23 października 1793 roku kontrolowany przez Rosjan sejm w Grodnie ratyfikował II rozbiór Polski. Wzięły w nim udział Rosja i Prusy

Kalendarium: 24 października 1795 r. Prusy, Austria i Rosja podpisały akt III rozbioru Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Polska zniknęła z mapy świata