Kalendarium: 19 lutego 1846 rozpoczęła się Rzeź galicyjska, najsłynniejszy bunt chłopski w dziejach Polski

„Wasza godzina już wybiła, panowie, wszyscy śmierć poniesiecie” – zapowiedział Jakub Szela po ataku na jedną z siedzib szlacheckich. Nie kłamał. Podczas tak zwanej rabacji galicyjskiej z 1846 roku zabito ponad 2000 osób i spalono około 150 dworów. – pisze  Adam Leszczyński na @łamach WielkaHistoria.pl

○ „Rzeź galicyjska”, Jan Nepomucen Lewicki, ~1871, olej na płótnie / Wikipedia

Fakt, że do erupcji chłopskiej przemocy wymierzonej w dwory doszło w 1846 roku w Galicji – a nie np. na terenach Królestwa [Kongresowego] – wynikał ze szczególnego splotu okoliczności. Nałożyła się na niego polityka władz austriackich, które nie zapobiegły (celowo, jak się wydaje) masakrze, wymierzonej w niepewną politycznie szlachtę.

◙ Wikipedia: Rzeź galicyjska (rzeź tarnowska, rabacja galicyjska, rabacja chłopska) – ruchy chłopskie na terenach zachodniej Galicji w drugiej połowie lutego i marcu 1846 roku, mające charakter antyszlachecki i antypańszczyźniany. W swojej pierwszej fazie charakteryzowały się napadami na dwory oraz pogromami ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych, a także księży. Najbardziej znanym przywódcą chłopskich oddziałów był Jakub Szela.

>>  Wielki głód w Galicji. Umarło 10% ludności, matki pożerały własne dzieci  <<<

Trupów było tak wiele, że nie miał kto ich grzebać. W latach 1847-1848 łącznie zmarło ok. pół miliona ludzi – 1/10 całej populacji Galicji. Dlaczego do dzisiaj milczymy o katastrofie z epoki zaborów? Dlaczego nigdy nie rozliczono winnych zagłodzenia polskich wsi?♂

Rzeź galicyjska rozpoczęła się 19 lutego, choć do pierwszych napadów na dwory doszło już 18 lutego. Zbrojne gromady chłopów zrabowały i zniszczyły w ciągu kilku dni w drugiej połowie lutego 1846 roku ponad 500 dworów w cyrkułach: tarnowskim (tu zagładzie uległo ponad 90% dworów), bocheńskim, sądeckim, wielickim, jasielskim. Chłopi oblegali również miasta, np. Limanową i Grybów. Zamordowano, często w bardzo okrutny sposób (stąd określanie tych wydarzeń terminem rzeź) od ponad 1200 do 3000 osób, niemal wyłącznie ziemian, urzędników dworskich i rządowych oraz kilkudziesięciu księży. Bandy atakowały także mniejsze oddziały powstańcze zmierzające do Krakowa. W okolicach Jasła buntowi chłopskiemu przeciwko właścicielom rodzinnej wsi Smarzowy – Boguszom, przewodził Jakub Szela, który wkrótce miał objąć kontrolę nad większym terytorium. Szereg posiadłości pomiędzy Bogoniowicami a Grybowem rozgrabiły oddziały Korygi. Jak ustalił i podkreślał prof. Stefan Kieniewicz, mimo skali wydarzeń, ani jeden Żyd nie padł ofiarą [powstańców]. Nie atakowano również Niemców.

○ Obszar Galicji objęty rzezią galicyjską (czerwony) w odniesieniu do powstania krakowskiego (niebieski) / Wikipedia ♂

Gdy powstanie krakowskie zostało stłumione i chłopi przestali być potrzebni Austriakom, wojsko przywróciło spokój. Jakub Szela został internowany, a następnie przesiedlony na Bukowinę. Bardzo szybko w Galicji zapanował spokój, jednak długo jeszcze pamiętano o rzezi galicyjskiej, która swoim zasięgiem objęła przede wszystkim Tarnowskie, Sanockie, Nowosądeckie i część Jasielskiego. Krwawe wystąpienia chłopskie miały miejsce przede wszystkim na tym obszarze, gdzie rozwinął się masowy ruch trzeźwości, propagowany przez Kościół katolicki, który w ciągu roku przyniósł spadek spożycia alkoholu do kilku procent wielkości wcześniejszej. Prawdopodobnie brak możliwości utopienia chłopskich krzywd w alkoholu stał się przyczyną nasilenia drastyczności buntu. Cały wikiartykuł po kliknięciu na link ♂

PAN MŁODY
Myśmy wszystko zapomnieli;
mego dziadka piłą rżnęli…
Myśmy wszystko zapomnieli.

GOSPODARZ
Mego ojca gdzieś zadźgali,
gdzieś zatłukli, spopychali:
kijakami, motykami
krwawiącego przez lód gnali…
Myśmy wszystko zapomnieli.

○ Wesele – Stanisław Wyspiański ♂

Zaborca wykorzystał chłopów, aby ukarać dziedziców, którzy w lutym 1846 r. próbowali wszcząć powstanie przeciw Austriakom. Konflikt dodatkowo podsycił trwający już kolejny rok nieurodzaj.

>>>  Jakub Szela. Chłopski wódz czy Kain i pospolity zbrodniarz?  <<<

Jakub (Jakób) Szela, stając na czele chłopstwa mordującego szlachtę i grabiącego dwory podczas rabacji galicyjskiej, wpisał się na karty polskiej historii. Przeszedł tym samym do narodowej legendy w krwawej od krwi bratniej sukmanie w polskiej ikonografii, poezji i literaturze. Już na kilka tygodni przed wybuchem powstania krakowskiego Szela miał kontaktować się z Austriakami i z woli starosty Józefa Breindla von Wallensterna uzyskał niemal nieograniczoną władzę nad cyrkułem tarnowskim. Umawiał się z gromadami chłopów po wsiach, pod przysięgą milczenia zmawiał z zaufanymi chłopami i wójtami, na dowódców wyznaczał ludzi „uwolnionych z kryminału i zbiegów”. Do tej roli zaangażował też swojego syna Staszka (Stanisława) Szelę. Wyznaczał miejsca napadów i typował osobiście osoby „do wytępienia”. Chwalił się przy tym, że „ma taką moc, jak drugi arcyksiążę w Galicji i że mu było wolno przez 24 godziny robić co mu się podoba ze szlachtą”. cd.♂

Zapalnikiem „rabacji galicyjskiej” (sama ta nazwa, zauważmy, nadana przez publicystykę szlachecką, jest degradująca; nie zasłużyła nawet na nazwanie jej „buntem”) okazał się tlący od dziesięcioleci spór pomiędzy szlachecką rodziną Boguszów a wsią Smarzowa, w której głównym przeciwnikiem dziedzica był chłop Jakub Szela (1787–1866).

○ 1848, Kuryer Codziednny: Galicyjska Żakieria / Wikipedia

○ „Strumienie krwi z tych ofiar płynęły po podłodze”

Ówczesne relacje z masakry przypominają do złudzenia opisy wcześniejszych powstań chłopskich, od Chmielnickiego po koliszczyznę, powielając ten sam wzór narracyjny.

W czasie rabacji mordowanie szlachty przeradzało się nieraz w wyrafinowane egzekucje prowadzone z ostentacyjnym okrucieństwem, rozciągane niekiedy na wiele godzin męczarni. Narzędziami przemocy były chłopskie narzędzia – drągi, widły, cepy, pałki – co również miało symboliczną wymowę.

>>>  PodkarpackaHistoria.pl: Wielki głód galicyjski 1847-48  <<<

W relacjach szlachty z rabacji pojawiają się także Żydzi, którzy „w nadziei spodziewanych zysków z rabunków, służyli mu [Szeli – przyp. A.L.] za szpiegów, denuncyantów, powierników, utrzymywali jego korespondencję i ułatwiali jego rozkazy do chłopów i raporta do władz”.

Rękami chłopskimi zduszono w ten sposób marzenie o powstaniu przeciwko Austriakom. Klęska była przerażająca i dojmująca dla szlacheckiej opinii publicznej. Jeden z ocalałych zanotował taki obraz z prowizorycznego szpitala dla pokonanych: (…) w siedmiu salach po kilkudziesięciu rannych leżało. Widok tych ostatnich był okropny…– cały artykuł na źródłowej stronie WielkaHistoria.pl ♂

◙ Podobne informacje:

Kalendarium: 13 września 1732 Rosja, Austria i Prusy zawarły traktat zwany przymierzem trzech czarnych orłów. Preludium rozbiorów Rzeczypospolitej

Kalendarium: 17 lutego 1772 r. w Petersburgu Rosja i Prusy podpisały układ ustalający warunki I rozbioru Rzeczypospolitej. Deklarację przystąpienia do układu złożyła również Austria. Akt wszedł w życie 5 sierpnia 1772 r.

Kalendarium: 8 sierpnia 1780 odebrał sobie życie Tadeusz Reytan. Znany z obrazu Matejki poseł w 1773 na sesji sejmowej próbował uniemożliwić wyjście sygnatariuszom rozbioru, wołając do nich: „Chyba po moim trupie!”

Kalendarium: 27 kwietnia 1792 r. podpisano akt zawiązania konfederacji targowickiej

Kalendarium: 23 października 1793 roku kontrolowany przez Rosjan sejm w Grodnie ratyfikował II rozbiór Polski. Wzięły w nim udział Rosja i Prusy

Kalendarium: 4 kwietnia 1794 wojska polskie pokonały Rosjan w bitwie pod Racławicami. | Panorama Racławicka | Powstanie kościuszkowskie, rewolucja polska 1794 roku

Kalendarium: 10 października 1794 r. – Maciejowice – ostatnia bitwa I Rzeczpospolitej | Insurekcja kościuszkowska, powstanie kościuszkowskie, rewolucja polska 1794 roku

Kalendarium: 4 listopada 1794 miało miejsce jedno z najtragiczniejszych wydarzeń powstania kościuszkowskiego – rzeź Pragi. Wojsko rosyjskie zamordowało ok. 20 000 cywili ⬛ 150 lat później, Niemcy w dniach 5-7 sierpnia 1944 r. w Rzezi Woli zamordowali 40÷60 tys. mieszkańców

Kalendarium: 24 października 1795 r. Prusy, Austria i Rosja podpisały akt III rozbioru Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Polska zniknęła z mapy świata

Kalendarium: 25 października 1823 r. zakończono usypywanie Kopca Kościuszki w Krakowie. Najsłynniejszy kopiec w Polsce ma wysokość 34 m, średnicę 80 m. i jest hołdem złożonym bohaterowi narodowemu Polski i Stanów Zjednoczonych

Kalendarium: w nocy z 29 na 30 listopada 1830 wybuchło Powstanie listopadowe. Czy zryw był celowy? – Królestwo Polskie 1815-1830: półniepodległość czy państwo na niby?

Jak Powstanie listopadowe grzebiąc Królestwo Polskie uratowało niepodległość Belgii

Kalendarium: 22 stycznia 1863 r. wybuchło Powstanie styczniowe [VIDEO]

Kalendarium: 30 grudnia 1877 zmarł margrabia Aleksander Wielopolski. XIII Ordynat Pińczowski był zdrajcą czy realistą?

Kalendarium: W nocy z 6 na 7 listopada 1917 rozpoczął się w Rosji bolszewicki zamach stanu. Rewolucja październikowa – narodziny komunistycznego totalitaryzmu

Kalendarium: 1 sierpnia 1944 r. rozpoczęło się Powstanie Warszawskie, największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej przez Niemców Europie | 🖤 Czy wiesz, że : Na buskim cmentarzu spoczywa jeden z małoletnich uczestników PW1944, harcerz Szarych Szeregów, Jerzy Piórkowski ps. „Tryton”?